Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Lahey'deki son kararı ile gündemde. Perşembe günü, UCM Başsavcısı Karim Khan’ın, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında insanlığa karşı suç işledikleri şüphesiyle tutuklama emri çıkarılmasına dair talebini kabul eden bir karar yayımlandı.

Bu, İsrailli yetkililer hakkında ilk kez uluslararası tutuklama emri çıkarılması ve ilk kez demokratik bir ülkenin yetkililerine karşı böyle bir karar alınması anlamına geliyor. İsrailli Haaretz gazetesi, bu karara dair merak edilenleri aktarıyor.

Lahey'deki UCM Nedir?

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Gazze Şeridi'ndeki soykırımla ilgili davalar gibi ülkeler arası ihtilafları ele alan Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı'ndan farklı olarak, bireylere yönelik yasal işlemler yürütmektedir.

İsrail, genellikle Dünya Mahkemesi olarak bilinen Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) üyesidir. İsrail, UAD’ın yargı yetkisini tanımakta ve bu nedenle Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı dava gibi davalarda savunma yapmaktadır.

Ancak İsrail, ABD, Hindistan, Çin, Rusya, İran ve birçok Arap ülkesi gibi Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne üye değildir ve bu nedenle mahkemenin yargı yetkisini tanımamaktadır. UCM’nin 124 üye ülkesi arasında Avrupa'nın önde gelen ülkeleri, Afrika ve Latin Amerika'nın büyük kısmı ile Avustralya, Yeni Zelanda ve Ürdün de yer almaktadır.

Tutuklama Kararları Neden Alındı?

UCM Başsavcısı Karim Khan, Netanyahu ve bu ayın başlarında görevinden alınan Gallant’ın, 8 Ekim 2023’teki Hamas saldırısının bir gün sonrasından 20 Mayıs 2024’e kadar savaş suçu işledikleri şüphesiyle tutuklama talebinde bulunmuştu. UCM’nin üç yargıcı, bu talebi kabul etti ve her iki liderin Gazze’deki savaşla bağlantılı olarak “savaş yöntemi olarak açlık çekme, insanlığa karşı cinayet, zulüm ve diğer insanlık dışı suçlar” nedeniyle cezai sorumluluk taşıdığına karar verdi.

Mahkeme, ayrıca bu isimlerin “sivil halka yönelik kasıtlı saldırılar yönetmek” suçundan da sorumlu olabileceğine hükmetti. UCM, “İnsani yardım operasyonlarına getirilen kısıtlamaların, uluslararası insancıl hukuka aykırı olduğunu ve Gazze’deki yaşam koşullarının sivil nüfusun yok edilmesine yol açabilecek şekilde tasarlandığını” belirtti.

Tutuklama Emri Çıkarılmasının Önemi

UCM’ye üye 124 ülke, Netanyahu ve Gallant’ı kendi topraklarına girdiklerinde tutuklayıp Lahey’e iade etmekle yükümlü olacak. Daha geniş bir açıdan, bu yakalama kararları İsrail’e karşı silah ambargoları ve ekonomik yaptırımlar gibi önlemler alabilir. Ayrıca, bu durum, Netanyahu ve Gallant’ı Rusya ve İran gibi ülkelerle bir araya getirebilir, bu da Batılı ülkelerle olan ilişkilerde zorluklar yaratabilir.

Diğer İsrailli Yetkililer İçin Tutuklama Kararı Çıkarılacak Mı?

Netanyahu ve Gallant’a ilişkin yakalama kararları kişisel olup, diğer üst düzey İsrailli yetkilileri doğrudan etkilememektedir. Ancak, savcının ilerleyen dönemde başka İsrailli hükümet yetkilileri veya İsrail Savunma Kuvvetleri'nin üst düzey yöneticileri hakkında da tutuklama kararı alması mümkündür. Uluslararası hukuk uzmanı Profesör Tamar Hostovsky Brandes, bu kararların kesin olmayabileceğini ve daha fazla yakalama talebinin yapılabileceğini belirtiyor.

Hangi Dünya Liderleri İçin Karar Çıktı?

Şu ana kadar, demokratik ülkelerdeki üst düzey yetkililer hakkında tutuklama kararı verilmiş örnekler bulunmamaktadır. UCM, daha önce Afrika ve diğer Batılı olmayan ülkelerden, savaş suçlarına karışan liderlere karşı tutuklama emirleri çıkarmıştır. 2023’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında Ukrayna’da işlenen savaş suçları nedeniyle tutuklama kararı verilmişti. Ancak büyük bir küresel gücün lideri olan Putin, pek çok ülkenin tutuklama kararına uymamasıyla bu karar henüz uygulanmamıştır.

Bu Karar, Diğer Ülkelerdeki İsraillileri Etkiler Mi?

İsrail hükümetinin temel endişesi, Netanyahu ve Gallant’a yönelik tutuklama emirlerinin, Avrupa'da yaşayan veya bu ülkeleri ziyaret eden İsraillilerin tutuklanmasına yol açabilecek olmasıdır. Fransa, İspanya, Kıbrıs gibi ülkelerde, Gazze’deki savaşa katıldıkları gerekçesiyle bu tür tutuklamalar için girişimlerde bulunulmuştur.

İsrail, Yakalama Emirlerine Karşı Ne Yapabilir?

Yasal olarak İsrail, UCM’nin kararına temyiz etme hakkına sahiptir. Ancak, hükümet yetkilileri, bu kararın geri çevrilmesi olasılığının çok düşük olduğunu düşünüyor. İsrail’in tek seçeneği, ABD’nin UCM’ye üye ülkeler üzerindeki baskısını artırarak, bu emirlerin uygulanmamasını sağlamak olabilir. Ancak bu durumda ABD’nin mevcut hükümetinin kararı değiştirmesi pek olası görünmemektedir.

Mahkemenin Kapanmasıyla İlgili Senaryolar

Bazı ülkeler, UCM’nin kararına uyacaklarını bildirdi. ABD'nin eski Başkanı Donald Trump, bu ülkeleri kararlarından dönmeleri için tehdit edebilir. En uç senaryoda, Trump, UCM’ye finansal desteği kesmeleri için diğer ülkelere baskı yapabilir, bu da mahkemenin kapanmasına yol açabilir.